De sociale verkiezingen zijn in aantocht

Hoewel de datum van de verkiezingen nog veraf zijn, zijn de voorbereidingen voor de verkiezingen reeds volop begonnen.  

De Nationale Arbeidsraad heeft in zijn advies voorgesteld om de sociale verkiezingen te laten plaatsvinden in de periode van 13 mei tot en met 26 mei 2024.  Het is nu wachten op de publicatie van de wet die deze datum zal bevestigen.  Daarnaast werd voorgesteld om de procedure voor de sociale verkiezingen als volgt te wijzigen:

• ondernemingen krijgen de mogelijkheid om hun lopende verkiezingsprocedure op individuele basis te schorsen (indien ze geconfronteerd worden met aanzienlijke tijdelijke werkloosheid of indien gedurende de periode tussen dag X en dag Y een staking plaatsvindt)
• het elektronisch stemmen op afstand krijgt vorm (via een drager die aangesloten is op het beveiligde netwerk van de onderneming)
• uitzendkrachten kunnen deelnemen aan de sociale verkiezingen voor zover zij 32 effectieve arbeidsdagen hebben gepresteerd in die onderneming gedurende de drie kalendermaanden voorafgaand aan de maand waarin het bericht wordt aangeplakt waarin de datum van de verkiezingen wordt aangekondigd
• een verdere digitalisering van de procedure zoals de elektronische oproeping.

In een reeks artikels zullen wij u verder informeren over de manier waarop in uw onderneming de verkiezingen zullen georganiseerd moeten worden.

Waarom moet een onderneming sociale verkiezingen organiseren ?

De sociale verkiezingen hebben tot doel de overlegorganen binnen de onderneming aan te stellen of te hernieuwen. Op het niveau van de onderneming heeft de Belgische wetgever drie overlegorganen in het leven geroepen :

• De ondernemingsraad
• Het comité voor preventie en bescherming op het werk
• De vakbondsafvaardiging of de syndicale delegatie

De ondernemingsraad

De oprichting en de werking van de ondernemingsraad wordt opgelegd door de wet van 20 september 1948 houdende de organisatie van het bedrijfsleven. De eerste verkiezingen voor de ondernemingsraad dateren reeds van het jaar 1950. Sindsdien werden zij, althans op een klein aantal uitzonderingen na, om de 4 jaar georganiseerd. 

De ondernemingsraad heeft voornamelijk een adviserende en informerende rol.   Zo ontvangt de ondernemingsraad economische en financiële informatie die een duidelijk beeld moeten geven over de toestand en de evolutie van het bedrijf. Daarnaast wordt de raad ook geïnformeerd en geraadpleegd in een aantal sociale aangelegenheden zoals het tewerkstellingsbeleid, tewerkstellingsmaatregelen, de arbeidsorganisatie, …  In een aantal gevallen heeft de raad een beslissingsbevoegdheid. Maar dit is zeer beperkt.

Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk

De oprichting en de bevoegdheden van het comité waren oorspronkelijk opgenomen in het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming van 11 februari 1946 (ARAB). Toen was er nog sprake van het Comité voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen. Met de welzijnswet van 4 augustus 1996 werd dit comité omgedoopt tot het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW).  De eerste verkiezing voor het comité dateert van het jaar 1958. Vanaf dat jaar werden zij op hetzelfde moment georganiseerd als de verkiezing van de ondernemingsraad.

De opdracht van het comité voor preventie en bescherming is om op een actieve manier bij te dragen tot de verbetering van het welzijn van de werknemers op het werk.  Het comité kan hiertoe de nodige voorstellen formuleren. In bepaalde aangelegenheden moet de werkgever het voorafgaand advies of het akkoord vragen van het comité. 

De vakbondsafvaardiging

Onder bepaalde voorwaarden kan een vakbondsafvaardiging worden opgericht binnen de onderneming. Dat werd vastgelegd in de collectieve arbeidsovereenkomst nr 5 betreffende het statuut van de syndicale afvaardigingen van het personeel der ondernemingen. Deze collectieve arbeidsovereenkomst is een raamovereenkomst, wat betekent dat de oprichting geregeld wordt bij een collectieve arbeidsovereenkomst afgesloten op het niveau van de sector of een onderneming.  Het is dan ook deze collectieve arbeidsovereenkomst die de bevoegdheden van de vakbondsafvaardiging vastlegt.

Over het algemeen is de vakbondsafvaardiging bevoegd om te onderhandelen met het oog op het afsluiten van collectieve arbeidsovereenkomsten.  De vakbondsafvaardiging waakt eveneens over de toepassing van sociale wetgeving en het arbeidsrecht binnen de onderneming.

Johan VAN MIDDEL, Legal Expert