Gevaccineerd of niet? Enkele tips voor het omgaan met deze mogelijke bron van spanningen op het werk

COVID heeft ons leven overhoop gegooid en is een steeds terugkerend gespreksonderwerp geworden, niet alleen in de media, maar ook in onze dagelijkse gesprekken. Praten over COVID, en in het bijzonder over de keuze om zich al dan niet te laten vaccineren, kan echter leiden tot spanningen of zelfs conflicten: in het privéleven, maar ook op het werk. Aangezien steeds meer werknemers terugkeren naar hun werkplek, stijgt ook het aantal informele gesprekken (en dat is een goede zaak). Dit delicate onderwerp dreigt daardoor ook vaker te zorgen voor spanningen.
Hoe kunnen we die spanningen begrijpen? Hoe kunnen we ze vermijden en ermee omgaan? We willen hier geen discussie starten over de verschillende argumenten voor of tegen vaccinatie. Wél willen we ingaan op het relationele aspect binnen bedrijven.

Wat is de huidige situatie op het vlak van de vaccinatie tegen COVID?

Momenteel is de vaccinatie tegen COVID niet verplicht, maar ze wordt wél sterk aanbevolen, zowel door de medische sector (en dus ook door Cohezio als EDPBW) als door de politiek en de media. Op 15 september bedroeg de vaccinatiegraad van de Belgische bevolking ouder dan 18 jaar, 84,27% (met 2 dosissen). Hoewel de epidemie is gestabiliseerd wat het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames betreft, moeten we toch waakzaam blijven¹. We stellen immers vast dat het aantal besmettingen in Brussel en Luik opnieuw toeneemt en dat de situatie constant moet worden opgevolgd. In elk geval is de concrete situatie van de COVID-epidemie niet de rechtstreekse oorzaak van die spanningen.

Wettelijk gezien mogen werkgevers niet vragen of de werknemers al dan niet zijn gevaccineerd tegen COVID en mogen ze er geen voorwaarde van maken om iemand aan te werven of aan het werk te houden. Enkel de bedrijven met minstens 50 werknemers kunnen de vaccinatiegraad binnen hun bedrijf te weten komen via de preventiedienst.

Waarom die spanningen ?

De spanningen hebben uiteraard verschillende oorzaken, die we niet allemaal in detail zullen bekijken. We halen hier een aantal elementen aan die kunnen helpen ze beter te begrijpen.

• Emoties

Het vaccin heeft te maken met de eigen gezondheid, de eigen, persoonlijke keuze. De eenvoudige vraag "ben je gevaccineerd ?" kan op zich al worden ervaren als een inbreuk op iemands privéleven. Iedereen ervaart deze virusziekte immers op een zeer persoonlijke manier. Doordat mensen de ziekte al dan niet van nabij hebben meegemaakt (zelf, of bij naaste familieleden of vrienden), is hun beeld ervan anders, net als hun angst voor het virus. Hoe pijnlijker de ervaring was, hoe groter de angst om een geliefd iemand te verliezen, hoe crucialer de vaccinatie wordt voor die persoon. Dat kan zorgen voor wrevel tegenover mensen die ervoor kiezen zich niet te laten vaccineren.

• Waarden

De motivatie om zich (niet) te laten vaccineren, hangt ook samen met de waarden van elk individu. Voor sommigen is het inderdaad een blijk van altruïsme om zich te laten vaccineren. Dat werd trouwens ook zo voorgesteld in het streven naar een collectieve immuniteit. Mensen die zich niet laten vaccineren, kunnen dan worden gezien als egoïsten, als onverantwoordelijk of zelfs als degenen die schuldig zijn aan de verspreiding van het virus. Voor wie zich liet vaccineren om de eigen vrijheid te behouden (om te kunnen reizen, deelnemen aan evenementen, enz.), is het gemakkelijker om anderen, die zich niet willen laten vaccineren, te begrijpen.

• Kennis

De ingevoerde beperkingen (behoud van de preventiemaatregelen, dragen van een mondmasker, COVID Safe Ticket in Brussel en binnenkort in Wallonië, enz.) worden uiteindelijk aan beide kanten ervaren als onrechtvaardig. Uiteindelijk ligt de moeilijkheid in de toegang tot informatie en inzicht. Vandaag de dag heeft de meerderheid van de bevolking wel een mening over deze gezondheidscrisis, zonder daarvoor per se over de nodige kennis van zaken te beschikken. Zou het erkennen van ons eigen onvermogen dan niet de beste manier zijn om meer begrip te hebben voor elkaar?

Hoe kunnen we reageren binnen bedrijven? 

Om te beginnen is het belangrijk te accepteren dat niet iedereen over dit persoonlijke onderwerp wenst te praten. Stelt iemand je daarover een vraag, dan kan je eenvoudigweg antwoorden dat je daar liever niet over praat. Al dan niet gevaccineerd zijn, maakt deel uit van het medisch beroepsgeheim. Is het contact tussen jullie goed, dan houdt niets je tegen om over je eigen situatie te praten. Voorzichtigheidshalve vermijd je rechtstreekse vragen echter beter.

Het is evenmin de bedoeling om wie dan ook te overtuigen om zich wel of niet te laten vaccineren, want dat blijft nog altijd een persoonlijke keuze. Het is belangrijk om geen druk uit te oefenen.

Wanneer we vragen naar de vaccinatiestatus van collega’s, is dat vaak om onszelf gerust te stellen, om ons veilig te voelen op onze werkplek met de collega’s. Hoewel vaststaat dat vaccinatie het risico op verspreiding van het virus verkleint, beschermt het niet volledig tegen die verspreiding. Het verplichte naleven van de hygiënische voorzorgsmaatregelen blijft volledig van toepassing om de verspreiding zoveel mogelijk te vermijden. Wordt er wat dat betreft een zekere laksheid vastgesteld, dan is het belangrijk dat de hiërarchische lijn ingrijpt (cfr. fiche "Wat doe ik wanneer de veiligheidsinstructies niet worden nageleefd ?").

Wanneer het gaat over vaccinatie tegen COVID, lijkt het moeilijk neutraal te blijven. Iedereen wordt aangespoord om een standpunt te kiezen. Werkgevers kunnen uiteraard mensen aanmoedigen om zich te laten vaccineren door op een collectieve manier informatie over de vaccinatie te geven. Voorzichtigheid is echter geboden in individuele relaties, vooral van de kant van de managers.

Conclusie

"Oordelen is niet begrijpen, want als we het begrepen, zouden we niet kunnen oordelen". Die woorden van André Malraux vormen een vrij goede samenvatting van het probleem van de spanningen tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden. We veroordelen een bepaald gedrag wanneer we het niet begrijpen…

Door stil te staan bij onze gemeenschappelijke waarden en doelstellingen, bij datgene wat we delen, kunnen we onze onderlinge verschillen en daarmee ook de spanningen, overstijgen. Het is dus nuttig om die even te herhalen op dit moment: om de bedrijfswaarden uit te dragen en ieders doelstellingen en opdrachten binnen het bedrijf te verduidelijken, om de inzet en betrokkenheid van elke werknemer aan te moedigen en te prijzen. De uitdaging is om op de werkvloer niet de nadruk te leggen op de tweedeling, die zich al voldoende laat voelen in onze maatschappij…