Altijd verbonden, nooit gefocust: nomofobie ondermijnt de productiviteit

Gemiddeld 50 tot 100 keer per dag op je smartphone kijken is een alledaagse reflex geworden. Maar wanneer het idee om geen telefoon bij te hebben stress of zelfs angst veroorzaakt, is het niet langer een simpele automatische handeling, maar een echte verslaving.

Bij deze afhankelijkheid spelen verschillende onderliggende mechanismen een rol:

• Dopamine: elke melding zorgt voor een kleine dosis voldoening en plezier, vergelijkbaar met wat je voelt bij een beloning. Op de lange termijn zorgt dit fenomeen voor een echte verslavende reflex en een vorm van afhankelijkheid die je ook bij drugsgebruik ziet.
• Intermitterende versterking: meldingen komen niet op een voorspelbare manier, zoals bij een kansspel. Dit willekeurige karakter stimuleert de hersenen en de drang om je telefoon te controleren “voor het geval dat”.
• De behoefte aan sociale verbondenheid: het ontvangen van een bericht of een like geeft het gevoel verbonden te zijn met anderen, zelfs op afstand, waardoor tijdelijk een behoefte aan verbondenheid of erkenning wordt vervuld en het gevoel van eenzaamheid wordt verminderd.
• Het ontwerp van de apps: de platforms zijn bewust ontworpen om onze aandacht te trekken – oneindig scrollen, herinneringen of inhoud gepersonaliseerde – waardoor het erg moeilijk is om de verbinding te verbreken.

Op de werkvloer wordt deze angst vaak versterkt door:

• Prestatiedruk: niet snel reageren kan worden gezien als een gebrek aan betrokkenheid.
• De cultuur van hyperbeschikbaarheid: e-mails, interne berichten en telefoontjes volgen elkaar op, zelfs na 18 uur.
• De onmogelijkheid om los te koppelen, zelfs tijdens vakanties of in het weekend.

Hoewel het misschien triviaal lijkt, heeft nomofobie grote impact op de organisatie van het werk, de productiviteit en het welzijn.

Concreet :

• Verminderde concentratie, geheugen en efficiëntie: frequente onderbrekingen (om een e-mail te beantwoorden, een telefoontje te beantwoorden, enz.) en de fragmentatie van taken verhinderen dat taken grondig worden uitgevoerd.
• Cognitieve overbelasting: de voortdurende aandachtsoefening overbelast de hersenen, veroorzaakt stress en leidt tot uitputting.
• Informatieoverload of infobesitas: dit heeft een impact op het analysevermogen, waardoor het moeilijk wordt om beslissingen te nemen, prioriteiten te stellen en urgenties te herkennen.
• Angst- en slaapstoornissen: voortdurende blootstelling aan schermen vertraagt het inslapen.
• Chronische stress: de angst om “iets te missen” zorgt voor een constante mentale spanning.
• Vermoeide ogen: schermen belasten de ogen intensief, wat aan het eind van de dag leidt tot prikkelende ogen, hoofdpijn en wazig zicht.
• Vermindering van echte interpersoonlijke relaties: men geeft de voorkeur aan relaties via schermen in plaats van face-to-face.
• Vermindering van de scheiding tussen privé- en beroepsleven: Vermindering van de fysieke en mentale hersteltijd van de werknemer.
• Verslechtering van de professionele relaties: het beantwoorden van de telefoon tijdens een vergadering of het checken van e-mails tijdens een gesprek met een collega heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van de interacties.

Vier goede gewoonten:

1. Analyseer het digitale gebruik in je team en de mate van nomofobie.

Begin met een analyse van de huidige gewoonten van je medewerkers. Die kan je gebruiken om een dialoog op gang te brengen, niet om controle uit te oefenen. Hiervoor kan je je laten inspireren door de schaal van Yildirim & Correia (2015), aangepast in een professionele versie, die een aantal standaardvragen bevat die worden beoordeeld op een schaal van 1 tot 5, of je kan onze zelfdiagnosetool gebruiken (zie hieronder).

2. Stel een collectief kader vast rond ‘goed gebruik’ van digitale technologie.

Zodra de bevindingen zijn vastgesteld, is het de taak van de manager om samen duidelijke en gedeelde regels op te stellen die de betrokkenheid versterken en de impliciete druk verminderen:

Organiseer een samenkomst met je medewerkers om samen volgende zaken te bepalen:

• gemeenschappelijke beschikbaarheidstijden;
• communicatiemethoden die zijn aangepast aan de urgentie;
• collectieve afspraken (bijv. geen e-mails na 19.00 uur, behalve in noodgevallen, Stel in op ‘niet storen’ in het weekend).

Stel een charter op met het ‘recht om tijdens de werkuren offline te zijn’.

• Moedig pauzes zonder scherm aan (bijv. 100% offline lunchpauzes).
• Creëer ‘smartphonevrije zones’ in de werkruimtes.

Geef het goede voorbeeld als leidinggevende.

Stel duidelijke grenzen aan professionele communicatie buiten de werkuren.

3. Evalueer de situatie.

• Maak regelmatig (bijvoorbeeld eens per kwartaal) een balans op van de digitale werkdruk.
• Train het team in digitale hygiëne (beheer van meldingen, priorisering, organisatiehulpmiddelen).
• Beschouw het offline zijn als een manier om de prestaties te verbeteren, niet als een terugtrekken.

4. Geef het goede voorbeeld.

Leidinggeven door het goede voorbeeld te geven is cruciaal:

• Beantwoord geen berichten ’s avonds of in het weekend.
• Zet je meldingen op stil.
• Geef duidelijk aan wanneer je niet bereikbaar bent.

Als de manager zich aan deze regels houdt, heeft het team meer het gevoel dat ze dit ook mogen doen.

Vraag je je af of je (of je collega’s) nomofoob bent?

Hier zijn enkele indicatoren om te weten of je (of iemand in je professionele omgeving) mogelijk nomofoob bent:

Resultaten:

• 0 tot 2 antwoorden “Ja”: je gebruik is redelijk.
• 3 tot 4 ‘Ja‘: je bent waarschijnlijk bezig een verslaving te ontwikkelen.
• 5 tot 6 ‘Ja’-antwoorden: je vertoont symptomen van nomofobie. Het is tijd om de controle terug te nemen.

Goede gewoonten: Moedig je medewerkers aan om deze test te doen tijdens welzijnssessies of trainingen in digitaal beheer. Voor een uitgebreide test kun je de test van Thierry le Fur raadplegen.

Nomofobie is niet onvermijdelijk. We kunnen zowel individueel als collectief actie ondernemen om een gezonde relatie te hebben met onze telefoon.

Good practices:

Organiseer een ‘week zonder meldingen’ of workshops rond digitale detox om nieuwe collectieve reflexen te ontwikkelen.

Naar een meer verantwoorde digitale cultuur :

Nomofobie wijst op een groter onevenwicht: dat van onze relatie tot tijd, prestaties en beschikbaarheid. In bedrijven is het herzien van ons smartphonegebruik een concrete hefboom om zowel het welzijn van de medewerkers als de collectieve efficiëntie te verbeteren.

Want loskoppelen betekent niet dat je je verantwoordelijkheden ontloopt: het betekent dat je voor jezelf grenzen stelt  om zo uiteindelijk rustiger, duurzamer en op een menselijkere manier te kunnen werken.

Kom hier meer te weten over onze opleidingen rond deconnectie:

Deconnectie, de sleutel tot welzijn op het werk: bewustmaking van werknemers

Deconnectie: een nieuwe tool voor verantwoordelijk management om welzijn te bevorderen

Stress beheren via ademhalingstechnieken