Zelfmoordpreventie, ook de werkvloer speelt een sleutelrol

Onderzoek toont dat de werkcontext een beschermende of risicofactor kan zijn. Een negatieve werkcultuur, hoge werkdruk of gebrek aan steun verhogen de kwetsbaarheid. Maar een betrokken team, een luisterbereide leidinggevende en toegankelijke ondersteuning kunnen net levensreddend zijn.

Daarom schuift Zelfmoord1813 vier bewezen strategieën naar voren:

1. Creëer een veilige en gezonde werkplek: met aandacht voor welzijn, balans en openheid.
2. Bied laagdrempelige hulp en doorverwijzing: zodat werknemers weten waar ze terecht kunnen.
3. Leid sleutelfiguren op: managers, HR, preventieadviseurs … zij zijn vaak de eerste die signalen opvangen.
4. Maak de werkplek suïcideveilig: beperk toegang tot dodelijke middelen en voorzie heldere procedures.

Ook onze preventieadviseurs psychosociale aspecten komen soms in contact met teams die ontredderd zijn door het overlijden door zelfdoding op de werkvloer. Zo ook Naomi Dhollander, adjunct-preventieadviseur psychosociale aspecten bij Cohezio. Zij pleit voor duidelijke richtlijnen en ondersteuning van het personeel.

“Wanneer medewerkers een zelfdoding aantreffen, ontstaat vaak onzekerheid: mag je reanimeren, wat kan of mag je doen? Zonder duidelijke richtlijnen ontstaat chaos, net op een moment waarop veiligheid en helderheid cruciaal zijn.”

Wanneer een zelfdoding zich voordoet op de werkvloer, is dat een schokgolf. De brochure Rouwen op de werkvloer van Werkgroep Verder biedt werkgevers en HR concrete handvatten om rouw te erkennen, een protocol te hanteren en medewerkers te ondersteunen. Want hoe een organisatie omgaat met verlies, bepaalt mee hoe teams weer vertrouwen en stabiliteit vinden.

“Wanneer een bedrijf ons contacteert om steun te bieden aan werknemers die met dit drama worden geconfronteerd, gebeurt dat vaak in allerijl, in de chaos van de eerste uren. Zo’n gebeurtenis is zorgt vaak voor emotionele aardverschuivingen, zowel voor de individuen als voor de werkgever. Onze rol is dan om de werkgever te begeleiden naar een menselijke, respectvolle en gestructureerde reactie. Het ontbreken van een reactie vanwege de organisatie zou neerkomen op een gebrek aan erkenning voor de overleden werknemer en een banalisering van de zelfdoding.” vertelt Hélène Adam, preventieadviseur psychosociale aspecten bij Cohezio.

Volgens Dhollander is begeleiding en persoonlijke nabijheid en opvang van cruciaal belang.

“Een zelfdoding tijdens de werkshift laat diepe sporen na. Het werk gaat vaak gewoon door, maar medewerkers kunnen in shock zijn, waardoor ook hun veiligheid en die van hun omgeving in het gedrang komt. Het is essentieel dat leidinggevenden meteen ruimte maken voor opvang, ook buiten de kantooruren.”

Een eenmalige actie volstaat niet. Een goed preventiebeleid bevat duidelijke afspraken voor vier situaties:

• vroegdetectie van signalen,
• acute dreiging,
• na een suïcidepoging,
• na een overlijden door zelfdoding.

Voorwaarden daarbij zijn: voldoende draagvlak, vorming, inbedding in het bredere welzijnsbeleid en regelmatige evaluatie. Organisaties kunnen hiervoor ondersteuning krijgen via o.a. het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg – Suïcidepreventie (CGG-SP) en het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ).

Het thema van de Werelddag Suïcidepreventie dit jaar is #StartTheConversation. Ook op de werkvloer kan dat door kleine acties: een lunch & learn, interne sensibilisering, een getuigenis of simpelweg een open gesprek. Het zijn signalen die werknemers het gevoel geven dat ze gezien en gehoord worden.

“De eerste cruciale stap is hoe het bedrijf het nieuws meedeelt. We raden aan dit met tact te doen, in overleg met de nabestaanden. Het is belangrijk om de feiten te benoemen en de zelfdoding niet te verzwijgen, maar tegelijk de waardigheid van de overledene te respecteren”, vervolgt Adam.

“De verwerking loopt voor iedereen anders: de ene collega gaat rationeel verder, de andere heeft tijd nodig om te rouwen. Het is belangrijk dat werkgevers dit respecteren en tegelijk alert blijven voor signalen zoals concentratieverlies of vermijdingsgedrag. Preventie betekent ook het normaliseren van gevoelens en het bieden van een veilig kader om terug te keren naar het werk”, vult Dhollander aan.

Suïcidepreventie op de werkvloer gaat niet enkel over cijfers, maar over mensen. Een collega die zich gezien voelt, een leidinggevende die durft vragen hoe het écht gaat, of een organisatie die een duidelijk beleid voert: het kan letterlijk het verschil maken tussen leven en dood. Dat merkt ook Hélène Adam op.

“Te vaak komen wij pas tussen na een zelfdoding, in het kader van ‘postventie’. Maar mijn diepste wens is om vroeger in actie te komen. Teams opleiden, een cultuur van luisteren creëren en de organisatie humaner maken: dat zijn stappen die het risico op zelfdoding echt kunnen verminderen.”

“Na een dramatische gebeurtenis is het cruciaal de dialoog te openen: welke signalen hebben we gemist, wat kunnen we leren, hoe verkleinen we de impact in de toekomst? Niet om schuldgevoelens te voeden, maar om als organisatie sterker en alerter te worden”, besluit Dhollander.

Elke zelfdoding is er één te veel. Werkgevers, preventieadviseurs en collega’s kunnen preventief signaleren, verbinden en begeleiden. Samen creëren we een werkplek waar gehoord én geholpen wordt.

Artikel i.s.m. Centrum ter Preventie van Zelfdoding
en Cohezio-preventieadviseurs Hélène Adam en Naomi Dhollander.

• Centrum ter Preventie van Zelfdoding
• VRT
• RTBF
• Zelfmoord1813