Zomerdagen en hittegolven: anticiperen is de boodschap

De zomer komt eraan en er zal gewerkt worden bij warme temperaturen. De beste manier om je te beschermen tegen de gevolgen van een hittegolf op het werk, is door te anticiperen. In dit artikel leer je hoe je je kunt voorbereiden, als werknemer en als werkgever. 

Inhoud

• Zomerdagen en hittegolven: definities
• Tips voor werknemers om veilig te werken bij hoge temperaturen
• ​E.H.B.O. bij een hitteslag
• Wat zegt de wetgeving?
• Is het nuttig om metingen uit te voeren?
• Preventieadvies voor werkgevers
• Hittegolfplan - met voorbeeld
   

Zomerdagen en hittegolven: definities

In België wordt een zomerdag gedefinieerd als een dag waarop de temperatuur de grens van 25°C overschrijdt. Bij een hittegolf is er sprake van een periode van ten minste vijf opeenvolgende dagen waarop de temperatuur hoger is dan 25°C, waarvan ten minste drie dagen met een temperatuur van 30°C of meer (referentieweerstation: Ukkel). Een hittedag is dan weer een dag met een temperatuur boven de 30°C. Deze definities dienen te worden beschouwd in het kader van de traditionele klimatologie. Ze houden enkel rekening met de bereikte maximumtemperaturen gedurende een bepaald aantal dagen.

In België stuurt het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) een "hittewaarschuwing" uit wanneer een erg warme periode wordt verwacht zowel overdag als ’s nachts gedurende minimaal één tot drie dagen. Het KMI gebruikt een kleurcode (groen – geel – oranje en rood) om de bevolking te waarschuwen voor de risico’s op een hittegolf. 

Tips voor werknemers om veilig te werken bij hoge temperaturen

De beste manier om je te beschermen tegen de gevolgen van een hittegolf op het werk, is door te anticiperen. Veiligheid begint immers met preventie. Denk er meteen bij de eerste weersvoorspellingen al aan om je medewerkers te sensibiliseren.

• Drink ten minste een glas water om de 15-20 minuten, ook als je geen dorst hebt (+/- 3 liter per dag). 

Hoe weet je of je genoeg gedronken hebt?  Dat zie je aan de kleur van de urine: donkergeel wijst erop dat die persoon niet genoeg drinkt (risico op uitdroging en flauwvallen). Is de urine daarentegen helemaal helder en kleurloos als water, dan drinkt die persoon te veel en dreigt zo zouten te verliezen (dit wordt hyponatriëmie of watervergiftiging genoemd), wat kan leiden tot spierkrampen of zelfs flauwvallen. 

• Draag lichte, ruimzittende kleding die de verdamping van het zweet mogelijk maakt (bv. katoen), in een lichte kleur als er buiten wordt gewerkt.
• Bescherm je hoofd tegen de zon.
• Pas je werkritme aan op basis van de warmtetolerantie en organiseer het werk zodanig dat het tempo wordt verlaagd. Sneller werken om vroeger te kunnen stoppen, kan gevaarlijk zijn! Zorg voor een afwisseling van de taken met werkposten die minder zijn blootgesteld aan de warmte.
• Verminder of spreid intense fysieke inspanningen in de mate van het mogelijke en stel zware taken uit tot de minst warme uren van de dag.
• Verlicht de werklast met korte cycli werk/rust (bv. elk uur).
• Vraag en gebruik systematisch de mechanische hulpmiddelen voor heffen en tillen (steekwagen, karretjes, heftoestellen, enz..).
• Verwijder elke bijkomende warmtebron (schakel niet gebruikt elektrisch materiaal uit).
• Gebruik een ventilator (enkel als de temperatuur van de lucht niet hoger is dan 32°C).
• Vermijd het drinken van alcohol.
• Eet lichte en gespreide maaltijden.
• Wees extra voorzichtig indien er een medische voorgeschiedenis is en indien men geneesmiddelen neemt (urineafdrijvende middelen, kalmerende middelen, enz.).
• Staak onmiddellijk elke activiteit zodra je je onwel voelt en waarschuw de collega’s, de leiding, enz. Aarzel niet een (arbeids)arts te raadplegen.
• Vermijd geïsoleerd werk, zo kunnen collega's elkaar in het oog houden (en de symptomen van een hitteslag opmerken).
   

E.H.B.O. bij een hitteslag 

Ondanks alle voorzorgen kan een medewerker het slachtoffer worden van een hitteslag. Hoewel de symptomen verschillen van de ene persoon tot de andere, is het toch mogelijk om enkele tekenen op te merken die voor jou een waarschuwingssignaal moeten zijn: plotse grote vermoeidheid, krampen, misselijkheid, versuftheid, duizeligheid, hyperthermie, droge en warme huid, slaperigheid. Lijkt een collega op het werk verward of zelfs euforisch, is hij onverklaarbaar lichtgeraakt of heeft hij griepachtige symptomen, breng hem dan onmiddellijk naar een donkere en frisse plaats en spoor hem aan om een arts te raadplegen. Beschik je over een thermometer, dan zal die in dit soort situaties een lichaamstemperatuur meten die kan oplopen tot meer dan 40°C. Dat is een medische noodsituatie. 

• Verwittig onmiddellijk de hulpdiensten.
• Breng het slachtoffer in een frisse, donkere en goed verluchte ruimte.
• Verwijder de kleding van het slachtoffer of maak zijn kleding los.
• Verfris het slachtoffer met water om zijn lichaamstemperatuur te laten dalen, sproei water over hem of breng vochtige doeken aan op een zo groot mogelijk deel van zijn lichaam (hoofd en nek inbegrepen).
• Is het slachtoffer bij bewustzijn, laat die persoon dan kleine hoeveelheden fris water drinken.
• Is het slachtoffer bewusteloos, plaats de persoon dan in zijdelingse veiligheidshouding in afwachting van de hulpdiensten, na het verrichten van de eerste EHBO-handelingen.
   

Wat zegt de wetgeving? 

Boek V, titel 1 ("Thermische omgevingsfactoren") van de Codex over het Welzijn op het werk is de referentiewetgeving inzake thermische omgevingsfactoren op het werk. Artikel V.1-1 van de Codex bepaalt dat de werkgever een risicoanalyse uitvoert van de thermische omgevingsfactoren van technologische of klimatologische aard die aanwezig zijn op de arbeidsplaats. Die risicoanalyse dient rekening te houden met seizoenschommelingen, dus ook met hittegolven. Op basis van die risicoanalyse bepaalt de werkgever de gepaste preventiemaatregelen. Voor de blootstelling aan warmte bepaalt de wet waarden uitgedrukt in de vorm van de WBGT-index (Wet Bulb Globe Temperature).
 

Is het nuttig om metingen uit te voeren? 

Een WBGT-index meten in de kantoorruimte, zelfs tijdens een hittegolf, heeft dus geen enkele zin, want het resultaat zal ruim onder de wettelijke waarden liggen. Het is dus niet nuttig om metingen uit te voeren, je enige vaststelling zal immers zijn: het is warm! Een WBGT-index meten in de kantoorruimte, zelfs tijdens een hittegolf, heeft dus geen enkele zin en het resultaat zal ruim onder de wettelijke waarden liggen. Er moet echter rekening worden gehouden met het feit dat een periode met hoge temperaturen de belasting nog kan verhogen in werksituaties waar blootstelling aan de warmte heel het jaar door een risico is.
 

Preventieadvies voor werkgevers

Als werkgever kan je ook zorgen voor een tijdelijke herorganisatie van het werk tijdens de hittegolf, met de volgende maatregelen: 

• faciliteer telewerk waar mogelijk; 
• pas het werkritme aan op basis van ieders warmtetolerantie en organiseer het werk zodanig dat het tempo wordt verlaagd;
• zorg ook voor een afwisseling van de taken met werkposten die minder zijn blootgesteld aan de warmte;
• verminder of spreid intense fysieke inspanningen in de mate van het mogelijke en stel zware taken uit tot de minst warme uren van de dag;
• verlicht de werklast met korte cycli werk/rust;
• stel mechanische hulpmiddelen voor heffen en tillen ter beschikking van je werknemers (steekwagen, karretjes, heftoestellen, enz.);
• organiseer het werk per groep, zo kunnen de werknemers elkaar in het oog houden.

Technische maatregelen:

• ter beschikking stellen van een ventilator,
• aanpassing van de werkkledij.

EHBO-maatregelen:

• sensibilisering van medewerkers,
• een procedure opstellen voor het naar huis begeleiden van een werknemer met een hitteslag,
• EHBO-procedure.
   

Hittegolfplan

Het is van het grootste belang voor de werknemers dat hun welzijn wordt gegarandeerd. Voor bedrijven is het noodzakelijk dat ze tijdens die periodes met hoge temperaturen zo goed mogelijk kunnen blijven werken. Als daar vooraf over is nagedacht en onderhandeld, voordat het weersverschijnsel zich voordoet, dan is dat een goede zaak voor iedereen binnen het bedrijf.

Bedrijven krijgen de raad om op voorhand na te denken over de manier waarop ze zullen omgaan met periodes met hoge temperaturen, wat betreft zowel het soort in te voeren preventiemaatregelen als de voorwaarden voor de toepassing van hun hittegolfplan. Dat plan zou in het ideale geval moeten worden opgesteld in onderhandeling en overleg met de hiërarchische lijn en met de werknemers of hun vertegenwoordigers. Het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer kan vereist zijn en het hittegolfplan kan ook worden voorgesteld in de vergadering van het CPBW.

Toepassing van het hittegolfplan

Om het fenomeen hittegolf toch objectief te maken, raden we aan om je te baseren op de informatie van het KMI, op het moment zelf, maar ook voor de komende 4 dagen. Afhankelijk van wat er beslist is in jullie bedrijf, bij voorkeur als resultaat van overleg tussen de hiërarchische lijn en de vertegenwoordigers van het personeel, kunnen jullie het "hittegolfplan" in werking stellen wanneer het KMI "gele", "oranje" of "rode" dagen aankondigt. Preventiemaatregelen kunnen ook geleidelijk aan worden ingevoerd, volgens de door het KMI aangekondigde niveaus. 

Voorbeeld van een hitteplan

Hieronder een voorbeeld van een plan voor het omgaan met periodes met zeer hoge temperaturen. Dit plan is niet volledig: er kunnen een aantal maatregelen aan toegevoegd worden. Niet alle voorgestelde maatregelen kunnen worden toegepast in alle bedrijven. Het gaat erom na te denken over hoe dit hittegolfplan zo goed mogelijk kan worden aangepast aan de vereisten van elk bedrijf.

Emmanuel Fabiocchi,
Preventieadviseur ergonoom