De onzichtbare dreiging van tuberculose

Tuberculose is een ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie genaamd Mycobacterium tuberculosis. Deze bacterie verspreidt zich door de lucht wanneer iemand die besmettelijk is hoest, niest of praat. De belangrijkste symptomen zijn een aanhoudende hoest, soms met bloed, koorts, nachtzweten, gewichtsverlies en vermoeidheid.

Tuberculose kan dodelijk zijn als het niet wordt behandeld. Meestal is een patiënt met open tuberculose na 2 weken adequate behandeling niet meer besmettelijk. Gesloten longtuberculose (het eerste stadium van de ziekte) is nooit besmettelijk maar moet ook heel goed behandeld worden.

• Gesloten tuberculose (latente TBC): Hierbij is de bacterie in het lichaam aanwezig, maar inactief. De persoon heeft geen symptomen en kan de ziekte niet overdragen. In sommige gevallen kan deze latente infectie later actief worden.
• Open tuberculose (actieve TBC): De bacteriën vermenigvuldigen zich en veroorzaken ziekteverschijnselen, zoals hoesten, koorts en gewichtsverlies. Bij open tuberculose in de longen of luchtwegen kan de ziekte worden overgedragen via druppeltjes in de lucht.

In 2023 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een nieuw rapport over tuberculose (TBC), waaruit blijkt dat wereldwijd ongeveer 8,2 miljoen mensen in 2023 nieuw werden gediagnosticeerd met TBC. Dit is het hoogste aantal sinds de WHO in 1995 begon met de wereldwijde monitoring van TBC.

In België neemt het aantal gevallen van tuberculose al jaren af. In 2022 waren er 852 gevallen, wat neerkomt op 7,4 gevallen per 100.000 mensen. Dit betekent dat België een land is met een lage incidentie van tuberculose. Toch zijn er nog steeds schommelingen, vooral onder daklozen, drugsverslaafden en mensen van buitenlandse afkomst meer bepaald asielzoekers. Een probleem waar ze bij de stedelijke voorziening Samusocial in Brussel nog dagelijks mee in aanraking komen.

In Brussel is de situatie dus anders. Met 272 gevallen van tuberculose in 2022, tellen we bijna drie keer zoveel gevallen als het nationale gemiddelde. Dit komt doordat er in Brussel veel mensen wonen die een hoger risico lopen, zoals daklozen, migranten en asielzoekers. In feite betreft 70% van de tuberculosegevallen in Brussel personen van buitenlandse nationaliteit.

Dr. Jean-Claude Landana, preventieadviseur bij Samusocial, legt uit: “We moeten rekening houden met de bevolkingsdichtheid in Brussel, de dichtheid van ziekenhuizen en de grote aantallen migranten en asielzoekers. Daarnaast zijn er veel organisaties die zich bezighouden met kwetsbare bevolkingsgroepen en opvangcentra, zoals het Rode Kruis en Artsen Zonder Grenzen.”

Samusocial is een organisatie in Brussel die zich inzet voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals daklozen en asielzoekers. De organisatie biedt noodhulp, tijdelijke opvang en medische zorg aan mensen die vaak in zeer precaire omstandigheden leven. Dr. Landana, legt uit: “Ons doel is om deze mensen niet alleen te voorzien van basisbehoeften zoals onderdak en voedsel, maar ook om hen te helpen bij het vinden van een duurzame oplossing voor hun situatie.”

Een typische dag voor een medewerker van Samusocial die werkt met tuberculosepatiënten omvat het nauwlettend volgen van patiënten die in behandeling zijn en niet besmettelijk zijn. “Patiënten moeten hun medicijnen dagelijks ophalen en innemen bij de verpleegpost,” zegt Dr. Landana. “Niet-naleving van de behandeling wordt niet getolereerd en leidt tot beëindiging van de opvang, met melding aan FARES (Franstalige Fonds voor Respiratoire Aandoeningen) en eventueel de hygiënedienst.”

Risicoberoep

Werken met kwetsbare bevolkingsgroepen brengt specifieke gezondheidsrisico’s met zich mee, vooral wanneer het gaat om besmettelijke ziekten zoals tuberculose. “Het grootste risico is dat onze medewerkers zelf besmet raken,” waarschuwt Dr. Landana. “Daarom wordt bij detectie van een geval een preventiestrategie opgezet door de externe dienst (Cohezio) en worden snel maatregelen genomen.”

Dr. Kentin Kasongo, externe preventieadviseur van Cohezio bij Samusocial voegt toe: “Belangrijk bij het opzetten van zo’n preventiestrategie, is om rekening te houden met de limieten waarop we ook botsen. Zo is er een gebrek aan individuele kamers waardoor patiënten samen moeten slapen met mensen die niet besmet zijn. Dit maakt de overdracht van tuberculose onder kamergenoten dus mogelijk. Screening van symptomatische personen is niet systematisch, vooral in centra waar medische teams beperkt of afwezig zijn. We moeten ervoor zorgen dat mensen hun behandeling trouw volgen en toegang hebben tot de nodige zorg. Meestal is een patiënt met open tuberculose na 2 weken adequate behandeling niet meer besmettelijk. ”

Opleiding en oplossing

Om de veiligheid van het personeel zo goed mogelijk te waarborgen, neemt Samusocial verschillende voorzorgsmaatregelen en beschermingsmaatregelen. “Het personeel wordt regelmatig getraind in goede hygiënepraktijken, infectiebeheersing en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM),” legt Dr. Kasongo uit. “Dit omvat specifieke trainingen over het beheer van tuberculose en andere overdraagbare ziekten.”

“Ondanks een goede opleiding, zijn er ook psychosociale risico’s verbonden aan hun job”, gaat Dr. Kasongo verder. “Stress, angst en mentale overbelasting door het werken met kwetsbare personen kunnen ook een impact hebben. Werken in deze omstandigheden en met deze doelgroep kan mentaal zwaar zijn,” erkent hij. “Daarom is het belangrijk om het personeel goed te ondersteunen, maar er moet ook worden gezocht naar een structurele oplossing”, besluit Dr. Kasongo.

Om tuberculose in Brussel effectief te bestrijden, zijn verschillende maatregelen nodig:

1. Meer screening en controle: Het is belangrijk om regelmatig mensen te testen die een hoger risico lopen, zoals daklozen en migranten. Dit helpt om tuberculose eerder op te sporen en de verspreiding te voorkomen.
2. Betere toegang tot zorg: Mensen die risico lopen moeten gemakkelijk en gratis toegang hebben tot gezondheidszorg. Dit omvat niet alleen de behandeling van tuberculose, maar ook ondersteuning om ervoor te zorgen dat patiënten hun medicijnen goed innemen.
3. Bewustwording en educatie: Mensen moeten worden geïnformeerd over de symptomen van tuberculose, hoe het wordt verspreid en het belang van testen en behandeling. Meestal is een patiënt met open tuberculose na 2 weken adequate behandeling niet meer besmettelijk. Dit helpt om stigmatisering te verminderen en moedigt mensen aan om zich te laten testen en te behandelen.
4. Ondersteuning van organisaties zoals Samusocial: Het is belangrijk om voldoende middelen en ondersteuning te bieden aan organisaties die direct met risicogroepen werken. Dit omvat training voor medewerkers over hoe ze tuberculose kunnen voorkomen en behandelen, en veiligheidsprotocollen om het personeel te beschermen.

Dr. Landana benadrukt: “Het is cruciaal om een netwerk op te zetten voor meer samenwerking tussen ziekenhuizen, gezondheidsdiensten en andere organisaties. Alleen door samen te werken kunnen we de verspreiding van tuberculose effectief tegengaan en de zorg voor patiënten verbeteren.”

Hoewel tuberculose in België afneemt, blijft het in Brussel een groot probleem, vooral voor kwetsbare groepen zoals daklozen en asielzoekers. Een gecoördineerde aanpak met screening, toegang tot zorg, bewustwording en ondersteuning van veldorganisaties is essentieel om deze ziekte effectief te bestrijden en zowel risicogroepen als sociaal werkers te beschermen. Ondertussen klinkt de roep om een oplossing steeds luider.