Lichaamsoefeningen tijdens vliegtuigreizen

Weinig mensen zijn zich bewust van het feit dat het lange stilzitten tijdens de vliegreis een impact kan hebben op de gezondheid. Denk aan ankylose en stijfheid van de gewrichten, maar ook aan pijn in de onderrug of in de nek door het stilzitten en door de soms ongemakkelijke houdingen die te maken hebben met de krappe stoelen. Een grotere zorg is het risico op diepe veneuze trombose en longembolie. Beide kunnen zich voordoen tijdens lange reizen van meer dan 4 uur met het vliegtuig (of met de bus).

Terwijl lichaamsbeweging zorgt voor spiercontracties die de bloedcirculatie in het aderstelsel ondersteunen en bevorderen, zorgt lang stilzitten voor een opstapeling van bloed in de onderste ledematen, wat leidt tot zwellingen, stijfheid en ongemak. Door het lange stilzitten kan een bloedklonter ontstaan in een diepe ader : een zogenaamde diepe veneuze trombose. In de meeste gevallen lossen die bloedklonters geleidelijk aan weer op en zal men geen ernstige symptomen en ook geen negatieve gevolgen ondervinden. Soms is de bloedklonter echter groter en kan er een zwelling, gevoeligheid of pijn aan de benen ontstaan. In sommige gevallen kan een bloedklonter loskomen en via de bloedcirculatie in de longen terechtkomen, waar hij pijn in de borst en moeite met ademhalen kan veroorzaken en, uitzonderlijk, kan leiden tot een plots overlijden. De symptomen kunnen zich voordoen tijdens de vlucht, maar evengoed enkele uren of dagen na de aankomst.

De belangrijkste risicofactor van dit probleem is de duur van het stilzitten tijdens de reis. Ook de eigenschappen van de stoelen kunnen het risico vergroten: grote mensen worden door de beperkte afmetingen van de stoelen gehinderd in hun bewegingsvrijheid en bij kleine mensen worden de bloedvaten aan de achterkant van de knieën samengedrukt doordat het zitvlak van de stoel te lang is.

Er zijn nog bijkomende risicofactoren om rekening mee te houden : een voorgeschiedenis van diepe veneuze trombose of longembolie, het gebruik van oestrogenen, zwangerschap, een recente chirurgische ingreep (vooral ter hoogte van de buik, het bekken of de benen), kanker, obesitas, een ernstige veneuze insufficiëntie, bepaalde genetische afwijkingen die een invloed hebben op de bloedstolling, enz.

Is er sprake van één of meer van die risicofactoren, dan wordt een medisch advies aangeraden voorafgaand aan een lange reis. Ook personen ouder dan 40 dienen voorzichtig te zijn.

Met volgende tips en voorzorgen kunnen de eerder aangehaalde risico’s worden verminderd :

Om ankylose te voorkomen en de rugspieren te stimuleren, kan je 5 tot 10 keer de oefeningen 12 tot 15 doen.

Afbeelding 12 – maak de rug hol door de schouders naar achter te brengen, wissel af met oefening 13

Afbeelding 13 – maak de rug bol door de schouders naar voren te brengen. Herhaal oefeningen 12 en 13 vijf tot zes keer.

Afbeelding 14 – strek de armen naar boven en houd 5 tot 10 seconden aan

Afbeelding 15 – plaats zachtjes beide handpalmen op de zitplaats voor je (uiteraard zonder de passagier voor je te hinderen!)

De impact van statische en oncomfortabele posities op de nek en schouders kan men verminderen door oefeningen 16 en 21. Deze oefeningen moeten zachtjes uitgevoerd worden en mogen niet pijnlijk aanvoelen.

Afbeelding 16 – breng de schouders naar omhoog en laat ze zachtjes terug zakken (5 tot 10 keer)

Afbeelding 17 – draai de schouders een tiental keer naar voor en naar achter.

Afbeelding 18 – draai het hoofd naar links en houd dit aan gedurende ongeveer 5 seconden.

Afbeelding 19 – draai het hoofd naar rechts.

Afbeelding 20 – breng de hand naar de schouder aan de andere kant en duw met de andere hand de elleboog naar achter  

Afbeelding 21 – idem voor de andere kant

Soms beginnen de onderarmen en handen zwaar aan te voelen wanneer men een boek of tablet vasthoudt. Af en toe oefeningen 22 tot 25 uitvoeren kan dan helpen.

Afbeelding 22 – strek en krom de vingers een tiental keer 

Afbeelding 23 – strek en krom de vingers een tiental keer

Afbeelding 24 – strek gedurende 5 tot 15 seconden het polsgewricht met behulp van de andere hand, evenwel zonder te forceren.

Afbeelding 25 – kruis de vingers, richt de palmen naar voren en strek de polsen en onderarmen

Besteed ook aandacht aan het volgende :

• Wanneer je je vlucht reserveert kies je best voor een plaats aan het gangpad, je zal dan gemakkelijker kunnen opstaan (je hoeft dan immers niemand te vragen om je door te laten).
• Behoud genoeg ruimte : plaats geen handbagage aan je voeten of onder de zitplaats
• Draag comfortabele, wijde kledij
• Personen met een verhoogd risico op spataders : draag steunkousen (minimaal tot aan de kniëen) op een correcte wijze

Wij bedanken Luik Airport en Tui Fly die om ons toestemming hebben gegeven om in een vliegtuig te fotograferen. Ook willen we graag in het bijzonder mevrouw Valérie Hauglustaine, persattaché van Luik Airport, en mevrouw Indira Janssens van de maatschappij Tui Fly bedanken voor de vriendelijke hulp die ze ons boden bij het fotograferen. De foto’s werden genomen door Olivier Dubuffet, preventieadviseur-ergonoom bij Cohezio.

Wij wens u een aangename vlucht en een leuke vakantie of zakenreis !