18/10: De dag om de stilte rond menopauze te doorbreken

Hoewel iedereen weet dat er iets bestaat zoals de menopauze, wordt er nog niet open over gepraat, en dan al zeker niet op het werk. Terwijl praten net is waar het om draait bij de sensibilisering en de mogelijke impact op het werk. In dit artikel geven we een kort inzicht in deze transitiefase, de impact op de werkvloer en mogelijke maatregelen voor de werkgever.

• Trends en percepties
• Wat is de menopauze?
• Impact op het werk
• Tijd voor reflectie
• Gerichte acties door de werkgever

Menopauze op het werk: trends en percepties

Door de stijgende pensioenleeftijd en een toename van de participatiegraad zijn steeds meer vrouwen van 45+ nog aan het werk. Zij krijgen dan ook te maken met menopauzekwalen tijdens de werkjaren, wat een impact kan hebben op het werk. Desondanks blijkt uit onderzoek dat zowel vrouwen zelf als de werkgever slechts weinig kennis bezitten over dit vaak verdoken onderwerp. Enerzijds zijn vrouwen te weinig gesensibiliseerd rond de lichamelijke signalen die kunnen wijzen op de menopauze. Anderzijds zien ze geen opportuniteiten of zijn ze bang om menopauzale klachten en de impact ervan op de job te formuleren tegenover de werkgever. Schaamtegevoel en angst voor stigmatisering, stereotypering en discriminatie spelen hierin een grote rol. Werkgevers zijn zich dan weer niet bewust over hoe men een gezonde werkomgeving kan creëren voor vrouwelijke werknemers in deze levensfase.

Dr. Saujan Bharati, arbeidsarts bij Cohezio: “De klassieke symptomen, zoals vapeurs, kent iedereen, maar veel andere symptomen zijn nog te weinig bekend. Veel vrouwen voelen zich minder fit dan voordien, vermoeid en somber. Ze wijten dat soms aan hun job of hun leeftijd, maar dat dit met de overgang te maken kan hebben is hen niet altijd duidelijk.” 
Ann Quaghebeur, arbeidsarts bij Cohezio: “De meeste vrouwen die echt last hebben van kwalen zullen dit eerder bespreken met hun eigen huisarts dan met de arbeidsarts. Het is een onderwerp dat heel weinig ter sprake komt en dan zeker niet op het werk.”

Wat is de menopauze?

Menopauze is een transitiefase die bestaat uit drie opeenvolgende stadia: de perimenopauze, de menopauze en de postmenopauze. De perimenopauze kan reeds optreden op 40-jarige leeftijd, met bijhorend mogelijke klachten. Ook de duur – 5 tot 15 jaar – en de symptomen verschillen sterk van persoon tot persoon. Dit maakt het moeilijk voor gezondheidsprofessionals om de diagnose te stellen en een adequate behandeling op te starten. Hormonale veranderingen liggen aan de basis van mogelijke fysieke en psychische klachten tijdens deze levensfase: het oestrogeenniveau daalt, waardoor symptomen zoals spier- en gewrichtsklachten, warmteopwellingen, nachtelijk zweten en vaginale droogte de kop kunnen opsteken. Andere niet-menopauze-specifieke klachten, die wel gerelateerd kunnen worden aan deze levensfase, maar tevens gelijkaardig zijn aan burn-outklachten, betreffen slaapproblemen, vermoeidheid, hoofdpijn, stemmingswisselingen en cognitieve dysfuncties zoals concentratie- en geheugenverlies. Daarnaast gaan de beschermende eigenschappen van het vrouwelijke hormoon ook geleidelijk aan verloren: het risico op hart- en vaatziekten en diabetes neemt toe.

Dr. Saujan Bharati: “Ik probeer aandachtig te zijn voor klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn of breuken. Dat is steeds het vertrekpunt om menopauze ter sprake te brengen. Ook wanneer ik hoor dat het op het werk de laatste tijd minder goed gaat, bekijken we samen hoe lang dit al aan de gang is en of er eventueel een link gelegd kan worden.” 

Impact op het werk

Meer dan de helft van de Belgische vrouwen in de menopauze geeft aan af en toe gevolgen te ondervinden van menopauzale klachten op het werk. Warmteopwellingen kunnen als problematisch worden ervaren op de werkvloer, omdat ze een impact hebben op het zelfvertrouwen. De onvoorspelbaarheid ervan creëert oncomfortabele momenten tijdens meetings en andere werkgerelateerde activiteiten. Menopauze gerelateerde klachten, zoals concentratieproblemen en een depressieve gemoedstoestand, kunnen ook een negatieve impact hebben op het werk zelf en op de sociale contacten op het werk: een hogere foutenmarge en een lagere motivatie, betrokkenheid, jobtevredenheid, productiviteit en werkbaarheid. Er bestaat ook een hoger risico op ziekteverzuim, verloop en zelfs volledige onttrekking uit de arbeidsmarkt. 40% van het ziekteverzuim bij vrouwen tussen 45 en 55 jaar zou te wijten zijn aan de menopauze.

Omgekeerd heeft ook het werk heeft een impact op de menopauzale klachten. Stress en een lage autonomie op het werk verergeren de klachten. Zij verhogen de bloeddruk en het cholesterolniveau en kunnen menopauzale klachten zoals verminderde cognitieve functies verder in de hand te werken. 

Dr. Mathieu Versée, arbeidsarts bij Cohezio: “Menopauze is ook iets dat enorm weegt op het gemoed. Je veerkracht neemt af. Het is dan ook een belangrijke risicofactor voor burn-out, zeker als je dit moet combineren met een veeleisende job. Zeker als je niet doorhebt wat er gebeurt met je lichaam kan dit enorm doorwegen.”

Tijd voor reflectie

De menopauze kan ook beschouwd worden als een tijd voor reflectie, het moment bij uitstek om na te denken over de plaats die de werknemer voor zichzelf ziet in de onderneming. Op welke duurzame manier kan zij een nuttige bijdrage leveren tot aan de pensioenleeftijd? Het is ook vaak een periode waarin sociale contacten tussen collega’s versterkt worden, zeker wanneer er een open cultuur is waarin een dialoog mogelijk is.

Gerichte acties door de werkgever

Wat heeft een positieve invloed op de menopauzale klachten? Voor de vrouw zal het een kwestie zijn van het vinden van individuele copingmechanismes zoals levensstijlaanpassingen. Ook sensibilisering en een adequate behandeling door de werkgever zijn heel belangrijk.

Het is dus van belang dat de werkgever maatregelen neemt om de klachten die gepaard gaan met de menopauze zo goed mogelijk op te vangen.

• Het start bij een open organisatiecultuur waarbij de hiërarchische lijn, HR of vertrouwenspersoon – idealiter een vrouwelijke werknemer met ‘ervaring’ – bewust is van de impact van de menopauze. Een begripvolle en empathische benadering met eventueel een kleine portie humor tijdens de conversatie zelf, waarbij gezocht wordt naar een oplossing, kan het verschil maken. Een korte trainingssessies voor de stakeholders kan dit faciliteren.

Dr. Saujan Bharati: “Een gesprek met een vertrouwenspersoon rond deze fase kan voor veel vrouwen echt soelaas brengen.”

• De arbeidsomstandigheden kunnen ook waar mogelijk bijgestuurd worden: werkruimtes met ventilatie- en temperatuurregulatie zijn opportuun.

Dr. Manuel Decoene, arbeidsarts bij Cohezio: “Menopauzeklachten worden erger door bepaalde thermische omgevingsfactoren. In een vochtig of warme omgeving voelen vrouwen zich erg beklemd en zweterig. Het is belangrijk om daar als werkgever rekening mee te houden.”

• Daarnaast kunnen de arbeidsvoorwaarden voor menopauzale vrouwen aangepast worden zoals flexibele of, bij nachtwerk, andere werkuren en een toename van het leeftijdsverlof.

Dr. Luc Gillemon, arbeidsarts bij Cohezio: “Veel vrouwen slapen slecht tijdens deze periode. Vooral voor vrouwen die ’s nachts of in een ploegenstelsel werken, moet er gekeken worden naar andere of meer flexibele werkuren.” 

• Aanpassing van de werkbelasting, met aandacht voor fysiek belastende jobs, kan ook deel uitmaken van een duurzame werkomgeving waarin de menopauze wordt erkend.

Dr. Yves Rasquin, arbeidsarts bij Cohezio: “Er moet in hun werkschema ruimte gemaakt worden voor minder productieve dagen. Dit past voor mij binnen een algemeen leeftijdsbewust beleid: werkbaar werk voor de oudere werknemer. De targets kunnen iets lager gelegd worden, er kan meer flexibiliteit ingebouwd worden of meer begeleiding voorzien worden.” 

• Een hogere autonomie op het werk is een positief predictieve factor voor gezonde cholesterollevels bij menopauzale vrouwen.

• Een laatste potentiële actie betreft het aanbieden van opleidingen rond een gezonde levensstijl en gezond ouder worden.

Dr. Saujan Bharati: “Werkgevers kunnen infosessies organiseren, bijvoorbeeld met een menopauzespecialist, zodat het fenomeen beter herkend en begrepen wordt.” 

 

Stéphanie Hollebosch,
Preventieadviseur-arbeidsarts