Een exoskelet aanschaffen? Enkele overwegingen

Loont de aanschaf van exoskeletten om muscoskeletale aandoeningen (MSA) tegen te gaan de moeite ? In vorige artikels hadden we het over de soorten exoskeletten en de eventuele risico's die ermee gepaard gaan. Ditmaal gaan we in op de procedure die men dient te volgen om te bepalen of een aanschaf geboden is, en, zo ja, hoe te kiezen.

Het Franse onderzoeksinstituut INRS (Institut National de Recherche et Sécurité) heeft een groot aantal interessante documenten opgesteld die kunnen worden geraadpleegd voordat tot een aankoop wordt overgegaan.

De brochure "Acquisition et intégration d’un exosquelette en entreprise" ("Aankoop en integratie van een exoskelet in een onderneming") beschrijft de verschillende stappen die men kan doorlopen om zo goed mogelijk te kiezen òf een aankoop aangewezen is, en zo ja, welke criteria men dient te hanteren bij de aankoop.

Analyse van de situatie

De eerste stap bestaat erin te bekijken of het gebruik van een exoskelet echt de beste oplossing is. Daartoe dient de activiteit van de operator te worden geanalyseerd en dienen de fysieke belasting en de specifieke behoeften van de werkposten te worden bepaald. Het gebruik van de checklist voor het identificeren en beoordelen van de fysieke belasting, in combinatie met de ergonomische analyse van de werkpost, is een voorafgaande maatregel.

Op basis van die analyse en de overwegingen die eruit voortvloeien, dient voorrang te worden gegeven aan collectieve preventiemaatregelen. Het risico aanpakken aan de bron blijft de meest doeltreffende maatregel, maar ook technische aanpassingen (vermindering van het gewicht van de tools of voorwerpen, aanpassing van de hoogte van het werkblad, enz.) of organisatorische wijzigingen kunnen worden overwogen.

Keuze van het type exoskelet

Na die voorafgaande fase worden de werkposten en de specifieke taken geïdentificeerd die mogelijk in aanmerking komen voor ondersteuning in de vorm van een exoskelet. Zo kan men zich een oordeel vormen over de eigenschappen die van het exoskelet worden verwacht : actief of passief, de ondersteunde zone (bovenste ledematen, schouders, rug, onderste ledematen, het hele lichaam), de vereiste grootte van de beweging, enz. Deze overwegingen kunnen worden opgenomen in een bestek.

Opstelling van een fiche voor de beoordeling van het exoskelet

Tijdens de derde stap wordt gebruikgemaakt van een fiche voor de beoordeling van de kwaliteiten van het apparaat voor assistentie (of wordt zo’n fiche opgesteld). De evaluatiecriteria komen aan bod in het reeds genoemde document van het INRS. Enkele vermelde criteria zijn:

• de mogelijkheid tot aanpassing
• het gebruiksgemak
• de gevolgen van het gebruik voor de manier van werken
• de veiligheidsaspecten.

Gebruik en test van het exoskelet buiten de arbeidssituatie

Aan de hand van dit beoordelingsprotocol wordt het gebruik van het exoskelet getest onder "laboratoriumomstandigheden", dat wil zeggen buiten de arbeidssituatie. Zo kan men zich vertrouwd maken met deze nieuwe tool.

Toepassing in een echte arbeidssituatie

Vervolgens gaat men over tot een reële en gedegen toepassing van het exoskelet op de werkplaats, om verder vertrouwd te raken met de werking ervan. Op basis van deze toepassingen zal de tool eventueel worden aangeschaft.

De actieve integratie van alle betrokken operatoren is uiteraard onmisbaar in elke stap.

Permanente evaluatie

De laatste fase (feedbackfase) verloopt over verschillende periodes (maanden en jaren). Dat maakt het mogelijk om de verworven ervaring van elke werknemer optimaal te benutten, en ook vooral om zich aan te passen aan veranderingen in de arbeidssituaties.

Besluit

Net als bij elke technologische innovatie kan het integreren van een apparaat voor fysieke ondersteuning zoals een exoskelet in het bedrijf voor alle betrokkenen veel voordelen opleveren, al zijn er ook contra-indicaties of beperkingen aan verbonden. Het is dan ook erg belangrijk om voorafgaand aan de aanschaf een diepgaande analyse uit te voeren. Met alle professionele actoren moet zeer goed gecommuniceerd worden over de tool, vanaf het begin wanneer men een aanschaf overweegt, tot aan het daadwerkelijke regelmatige gebruik ervan doorheen de jaren.

De aanvaarding van de tool door degenen die het zullen gebruiken benodigt altijd periodes van gewenning en aanpassing, zelfs wanneer het gaat om een uiterst performant exoskelet. Ook moet men er rekening mee houden dat de de omstandigheden op de werkvloer evolueren en dat de wijze waarop men het exoskelet inzet mogelijks daaraan zal moeten worden aangepast.

De technologie staat niet stil en de actieve exoskeletten worden steeds beter. Het zouden wel eens goede bondgenoten kunnen worden in de preventie van MSA.

Jean-Philippe DEMARET
Preventieadviseur-ergonoom
Licentiaat kinesitherapie en lichamelijke opvoeding

Bibliografie

• Atain Kouadio JJ., Theurel  J. 13 juni 2017. "L’aire des exosquelettes : comment l’entreprise doit s’y préparer ? Forum régional sur la prévention des TMS de la Carsat Centre-Val de Loire"
• Atain Kouadio JJ., Kerangueven L., Turpin-Legendre E. December 2018. "Acquisition et intégration d’un exosquelette en entreprise – Guide pour les préventeurs" INRS ED 6315
• Atain Kouadio JJ., Sghaier A. oktober 2017. "Les robots et dispositifs d’assistance physique: état des lieux et enjeux pour la prévention." INRS NS 354
• de Looze M. P., Bosch T., Krause F., Stadler & Leonard K. S., O’Sullivan W. 2015. "Exoskeletons for industrial application and their potential effects on physical work load", Ergonomics
• Theurel J., Claudon L., oktober 2018. "Exosquelettes au travail : impact sur la santé et la sécurité des opérateurs". INRS ed6311
• Theurel J., Desbrosses K., Roux T., Savescu A. – "Physiological consequences of using an upper limb exoskeleton during manual handling tasks". Applied Ergonomics, 2018, 67, Supplement C, pp. 211-217
• Stephen Fox Teknologian Tutkimuskeskus VTT Oy, Espoo, Finland Olli Aranko Terveystalo, Helsinki, Finland, and Juhani Heilala and Päivi Vahala Teknologian Tutkimuskeskus VTT Oy, Espoo, Finland. Exoskeletons Comprehensive, comparative and critical analyses of their potential to improve manufacturing performance