Vakantie, een essentieel ingrediënt voor welzijn

We hebben er zo ongeduldig op gewacht en nu is het zover, eindelijk vakantie! De kans om het hoofd leeg te maken, tijd met het gezin door te brengen, de wereld te ontdekken, uit te rusten, ... Is vakantie de ideale remedie tegen geaccumuleerde werkstress? Maakt het al dan niet vakantie nemen een verschil voor de gezondheid? In dit artikel gaan we dieper in op wat verschillende wetenschappelijke bronnen ons vertellen over de voordelen van vakantie voor onze gezondheid.

Vakantie bevordert herstel

Onderzoek wijst uit dat het chronisch onvoldoende herstellen van werk kwalijke gevolgen kan hebben voor de gezondheid¹ . Het vermogen zich te ontspannen en het werk van zich af te zetten speelt immers een cruciale rol in de bescherming tegen de mogelijke schadelijke gevolgen van stress. Stress kan een  negatieve rol spelen bij gezondheidsproblemen zoals migraine, hartaandoeningen en verstoringen van het immuunsysteem. 

Niet enkel het werk zelf kan een ‘stressor’ zijn, het piekeren over werk is dat evenzeer². Beoogt men herstel, dan moet men ook met deze psychische component rekening houden: er moet ook psychisch voldoende ‘afstand’ worden genomen van de het werk..

Verscheidene onderzoeken tonen aan dat wanneer men erin slaagt echt vakantie te nemen, dit een heilzaam effect heeft op de gezondheid en bevorderlijk is voor de productiviteit³ en het herstel na uitputting.

We bespreken de korte- en lange termijngevolgen.

Gevolgen op korte termijn

De gunstige effecten op gezondheid en welbevinden die men na een vakantie ervaart zijn reëel, maar blijken echter van korte duur, zo blijkt uit verschillende onderzoeken³. Om die reden is het wenselijk de terugkeer naar de werkvloer niet te ‘bruusk’ te laten verlopen: zorg dat de eerste dagen of weken niet al te druk of veeleisend zijn, zodat men geleidelijk aan de overgang naar het gebruikelijke werkritme kan maken.  Zo niet, dan loopt men het risico dat het gunstige vakantie-effect te snel verdwijnt..

Op zich, zo ondervonden onderzoekers van de Radboud Universiteit, heeft een kortere vakantie een even gunstig effect op het welbevinden als één van middellange duur³. Zij raden dan ook meerdere vakanties per jaar aan, zodat men het gunstige effect meermaals per jaar kan bereiken.

Ook het uitkijken naar vakantie heeft een gunstige werking op de gezondheid³.

Lange termijn

Het maakt hoe dan ook een verschil om op tijd en stond vakantie te nemen. Langetermijnonderzoek wees uit dat de globale gezondheidstoestand van mensen die jaarlijks op vakantie gaan beter is dan die van mensen die jaarlijkse vakanties overslaan.

Zo blijkt dat personen die geen vakantie nemen vaker een risico lopen op hartproblemen dan zij die dit wel doen. Een studie die vrouwen die maar om de zes jaar vakantie nemen, vergeleek met vrouwen die tweemaal per jaar vakantie nemen, toonde aan dat de niet-vakantienemers tot 8 keer meer kans liepen op een hartaanval⁴.

21% van de personen in deze categorie stierven ook vroeger dan degenen die wel jaarlijks een vakantie nemen.

Een door de Marshfield Clinic uitgevoerde studie in Wisconsin ondervond dat vrouwen die minder dan om de twee jaar vakantie namen, vaker ten prooi vielen aan depressie⁵.

Een studie uit 2000 toonde een verband tussen het niet nemen van jaarlijkse vakantie en allerhande gezondheidsfactoren, waaronder de levensverwachting. De studie vond eveneens een negatief verband tussen lang niet op vakantie gaan en gezondheid en levensverwachting⁶.

Een geslaagde vakantie – tips

Vakanties hebben een gunstig effect op de gezondheid, indien voldaan wordt aan enkele voorwaarden: zo moet de vakantie, om het weldadige ‘vakantie-effect’ te sorteren, ingevuld worden op een manier zoals men dat zelf wil. Zij moet bestaan uit zelfgekozen activiteiten. Dit is nodig om de stress door andere activiteiten los te kunnen laten. Bedoeling is dat men zich ‘loskoppelt’ van de gebruikelijke dagelijkse bekommernissen, liefst in een andere omgeving. Vermijd dat de zorgen om het werk toch nog je vakantie binnensluipen, berg werkgerelateerde elektronica zo veel mogelijk op en lees geen mails..

Krijgt een sportvakantie de voorkeur boven een strandvakantie? Dat hangt er volledig van af waar de vakantieganger zich  het beste bij voelt. De nadruk ligt op de eigen keuze. Sommige mensen voelen zich goed bij een eerder passieve vakantie, anderen zouden daar eerder gestresseerd van geraken.

Vakantie moet het mogelijk maken een ruimte te creëren waarin men het hoofd leeg kan maken en zelfgekozen activiteiten kan doen. In die optiek zou men dus eerder voor een langere dan een kortere vakantie moeten kiezen, gezien het in een langere vakantie eenvoudiger zou moeten zijn om zich los te maken van het piekeren.

Anderzijds valt er ook iets te zeggen voor meerdere korte vakanties per jaar, omdat men het vakantiegevoel zo meer spreidt.

Een vakantie goed organiseren en plannen, goede afspraken maken, kan voorkomen dat een vakantie verpest wordt door onenigheden en onaangename verrassingen. Wat betreft het werk, betekent dit: communiceer goed over je afwezigheid en plan tijdig de overdracht van taken.  Het plannen van de vakantie draagt overigens op zich ook bij tot een geluksgevoel, wat dan weer de gezondheid gunstig beïnvloedt.

Werken tijdens de vakantie?

Is het lezen van werkgerelateerde e-mails taboe? Onderzoek leert dat zelfs een zakenreis een gunstig effect kan hebben op het herstel van stress, omdat men in dat geval mentaal en fysiek nog steeds van omgeving verandert⁷.

Werken tijdens een reis of een vakantie hoeft niet per se uit den boze te zijn, onder de strikte voorwaarde dat dit volledig vrijwillig gebeurt, in tijd beperkt blijft en niet te veel moeite kost⁸.

In het uitzonderlijke geval dat men nog steeds werkt tijdens het verlof, is het ook noodzakelijk dat men met de partner en het gezin goede afspraken maakt.

Conclusie

Vakanties zijn gunstig voor de gezondheid. Werkgevers hebben baat bij gelukkige, gezonde en energieke werknemers. Dit draagt bij tot productiviteit en de afname van absenteïsme.

Ziezo, zet die ‘Out of office’ nu maar op, want vakantie is goed voor je gezondheid!

Referenties

(1) Geurts & Sonnentag 2006 Geurts, S. A. E., & Sonnentag, S. (2006). Recovery as an explanatory mechanism in the relation between acute stress reactions and chronic health impairment. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 32, 482–492.
(2) Brosschot, Gerin & Thayer (2006).The perseverative cognition hypothesis: a review of worry, prolonged stress-related physiological activation, and health. J Psychosom Res. 2006, Feb; 60 (2): 113-24
(3) De Bloom et al, ‘Do We Recover from Vacation?’ 2009, J Occup Health 2009; 51: 13-25
(4) Eaker, E.D., Pinsky, J. & Catelli, W.P. (1992). ‘Myocardial infarction and coronary death among women: psychosocial predictors from a 20-year follow-up of women in the Framingham Heart Study’. American Journal of Epidemiology, 135, 854-864
(5) “Vacations improve mental health among rural women” Chikani, V et al , Wisconsin Medical Journal 2005: Vol 104
(6) Gump, B.B. & Matthews, K.A. (2000). Are vacations good for your health? The 9-year mortality experience after the multiple risk factor intervention trial. Psychosomatic Medicine, 62, 608-612
(7) Westman, M. & Etzion, D. (2002). The impact of short business trips on job stress and burnout. Applied Psychology: An International Review,51, 528-591.
(8) Beckers, D.G.J., Van Hooff, M.L.M, Van der Linden, D., Kompier, M.A.J., Taris, T.W. & Geurts, S.A.E. (2008). A diary study to open up the black box of overtime work among university faculty members. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 34, 213-223.