De ideale sanitaire voorzieningen 2.0

De generieke gids is sinds 11 mei 2022 (voorlopig) niet meer van kracht maar men is best voorbereid op nieuwe varianten, of een eventuele nieuwe pandemie. Globalisering, klimaatverandering, overbevolking en ontbossing zorgen immers voor de komst van nieuwe virusvarianten die ook de mens kunnen besmetten. Twee recente voorbeelden: de apenpokken en covid.

Het is aangewezen om ook andere infecties op het werk te voorkomen in kader van welzijn op het werk, zorg voor kwetsbare medewerkers en business continuity. Niemand wil outbreaks of meer absenteïsme omwille van maag-darm infecties, griep, covid-varianten, of andere infecties. Vandaar de volgende aanbevelingen die elke werkgever best zou opnemen in het globaal preventieplan.

Basisprincipe

Het basisprincipe is: men moet ervoor zorgen dat men na het wassen van de handen niet terug de handen besmet door aanraken van bevuilde oppervlakken (klinken, kranen, dispensers, …). De allerbelangrijkste aandacht moet dus gaan naar zeer hygiënische papierdispensers en gemakkelijk te openen uitgangen. De afvalemmer dient strategisch zo dicht mogelijk bij de uitgang geplaatst.

Zorg voor voldoende ventilatie! Bij voorkeur zijn de kranen automatisch. Zeepdispensers zijn best ook automatisch al zal men dikwijls het vuil wel weg spoelen bij wassen van de handen. Alcoholdispensers bijvoorbeeld in de refter zijn zoveel mogelijk automatisch. En er zijn uiteraard ook ecologische aandachtspunten (water-, energie- en papierverbruik).

Daarom is de ideale situatie als volgt:

• Papierdispensers: gebruik
  • Bij voorkeur: een papierdispenser met papieren doekjes voor eenmalig gebruik.
  • Alternatief: een dispenser met katoenen handdoeken op rol voor eenmalig gebruik.
  • In beide gevallen mag er geen contact zijn met een eerdere gebruikte doek of met de papierdispenser zelf, bijvoorbeeld door middel van een draaiwiel, om besmetting te voorkomen.
  • Papierdispensers waarbij men een hendel of draaiwiel moet bedienen om een doekje te bekomen zijn niet ok!

• Wastafels dienen bij voorkeur uitgerust te zijn met automatische (contactvrije) zeepdispensers en automatische kranen. Kranen kan men eventueel dichtdraaien met een papieren doekje, maar dit zorgt toch voor een extra contactmoment en kans op besmetting. Kranen die vanzelf de waterstroom stoppen, zijn aanbevolen in kader van waterverbruik. Want water is erg kostbaar en wordt het nieuwe goud.

• De deuren van het sanitair dienen bij buitengaan opengedaan te worden zonder een klink te moeten aanraken, er is dus best geen klink aan de binnenkant van de gemeenschappelijke deur van het sanitaire blok. De deur kan dan opengeduwd worden met elleboog of dergelijke. Nog beter is om een automatische deur te voorzien. Een kijkraampje is soms best aanwezig in deze deur om botsingen en ongevallen te vermijden. Indien ontbreken van de klink niet mogelijk is, dan dient men de afvalemmer voor de papieren doekjes vlakbij de gemeenschappelijke uitgang te voorzien zodanig dat men de klink van de deur kan openen met het papieren doekje om dan als laatste stap het papieren doekje in de afvalemmer te gooien bij verlaten van het sanitaire blok. Dit zijn internationale richtlijnen de men ook altijd terug vindt op de affiches van bijvoorbeeld de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en uiteraard ook Cohezio. Ook kranen, indien dan toch niet automatisch, dienen bij sluiten aangeraakt te worden met een doekje. De gemeenschappelijke deur van het sanitaire blok kan ook gewoon open blijven staan of ontbreken indien dit compatibel is met privacy, geluidshinder en eventuele geurtjes.

Deur zonder klink	Automatisch opendraaiende deur

• De sanitaire blokken dienen voldoende verlucht te zijn. Men gebruikt best de wettelijke normen van de codex voor arbeidsplaatsen: 900 ppm gedurende minstens 95% van de arbeidstijd.
   
• Het belangrijkste aandachtspunt bij wassen van de handen is om zeep en water te gebruiken. Drogen van de handen is in feite niet altijd noodzakelijk en papierverspilling dient te worden vermeden om ecologische redenen. Handen zullen vanzelf opdrogen, tijdens de droogtijd (maximum 30-60 sec) is het wel belangrijk om met vochtige handen geen enkel oppervlak aan te raken want virussen en bacteriën hechten zich extra gemakkelijk vast aan vochtige handen.
   
• Elektrische handdrogers zijn buiten de pandemie wettelijk niet verboden maar ze zijn wel tegenaangewezen want zij kunnen aërosolen (verantwoordelijk voor covid, griep, andere virussen bv. buikgriep, apenpokken, …) verspreiden in de lucht. Dikwijls besmetten gebruikers elkaar ook door het toestel aan te raken of door de handen in de voorzien openingen te steken. Wanneer de generieke gids van kracht is binnen pandemische fases (bijvoorbeeld door nieuwe varianten), zijn elektrische handdrogers dus altijd tegenaangewezen. Het permanent gebruik en aankoop ervan is dus  geen strategische keuze, ook in kader van eventueel energieverbruik. Elektrische handdrogers zijn absoluut tegenaangewezen in de gezondheidszorg en in keukens ! Dat was al voor de pandemie zo
   
• Probeer om ecologische redenen het gebruik van papieren doekjes te beperken. Afficheer eventueel deze boodschap, maar houd in rekening dat pandemieën deze ecologische boodschap kunnen doorkruisen.
   
• Is het ook goed om gewoon handdoeken te voorzien ? De wetgeving zegt het volgende: Art. III.1-54.- “De werkgever stelt … voldoende handdoeken ter beschikking waarvan hij het onderhoud en de tijdige vervanging verzekert. Voor het drogen van de handen kan hij een ander middel ter beschikking stellen”. Handdoeken zouden dus in principe mogen, maar dit kan in moderne tijden enkel voor éénmalig gebruik. Voor werkomgevingen zijn handdoeken dus niet haalbaar. Dit zou leiden tot te veel gebruik van wasproducten en water, en een verhoog risico voor overdracht van infectieziekten.
   
• Bij sterk bevuilend werk (bijvoorbeeld garage, metaalindustrie, …) kan water en zeep niet alles verwijderen en zullen papieren doekjes altijd wenselijk zijn om extra vuil (vet) te verwijderen. Dikwijls voorziet men ook individuele vodden om vet te absorberen.
   
• Wat met alcogel? Water heeft altijd de voorkeur, en in de sanitaire blokken zijn wastafels met stromend water verplicht.  Indien afwezigheid van risico’s (bijvoorbeeld beeldschermwerk buiten de pandemische fase) dan volstaatdit. Bij overmatige warmte, sterk bevuilend werk en risico op intoxicatie (gevaarlijke chemische agentia) kan men indien nodig extra wastafels met stromend water voorzien op andere plaatsen. Alcogels zijn in die situaties minder aangewezen. Tijdens de pandemische fases is er vanzelfsprekend verhoogd besmettingsgevaar en schiet de generieke gids in werking en dan zijn alcogels wel aangewezen op plaatsen waar handen wassen niet mogelijk is en waar men high-contact oppervlakten bv. touchscreens aanraakt. Met alcogel kan men meestal snel een deel van de virussen of bacteriën onschadelijk maken, tenzij de handen té vuil zijn. Voorzien zoveel mogelijk contactloze, automatische alcogeldispensers want manueel te bedienen alcogel dispensers worden eigenlijk zelf een bron van besmetting! De kans dat men de besmette zone van de handen niet desinfecteert, is zeer reëel!
   
• Vóór het eten is wassen van de handen altijd het streefdoel, toch voorziet men in refters best ook alcogel omwille van de high-contact oppervlakken (tocuchscreens van koffie-automaten, bestek, meubilair,…).
   
• Verder ook deze aanbevelingen
  • Sensibiliseer werknemers om zoveel mogelijk met eigen arbeidsmiddelen (toetsenborden, …) te werken.
  • Zorg voor een goede en regelmatige reiniging van deurklinken, leuningen, liftknoppen, lichtschakelaars, handgrepen van kasten en schuiven, kranen van wastafels, draaihekjes en poortjes, …
  • Zorg dat werknemers die schoonmaken beschikken over passende beschermingsmiddelen en reinigingsmiddelen.

Dr Mathieu Versée,
Arbeidsarts en wetenschappelijk directeur

Bronnen: Codex Welzijn op het Werk, Generieke Gids, WHO en diverse wetenschappelijke publicaties.